«Ανοικτά Δεδομένα:το καύσιμο της Κοινωνίας προς την Βιώσιμη ανάπτυξη»

Geomeletitiki.gr > Εφαρμογές πληροφορικής > «Ανοικτά Δεδομένα:το καύσιμο της Κοινωνίας προς την Βιώσιμη ανάπτυξη»

«Η γνώση είναι δύναμη»

Η σύγχρονη κοινωνία πλέον αυτο-οργανώνεται γύρω από την πληροφορία μέσω της τεχνολογίας και χωρίς χωροχρονικούς περιορισμούς, λειτουργεί ως οικονομικός πόρος για γνώση και για κάθε δραστηριότητα μας στην κοινωνία συμβάλλοντας στην εξέλιξη. Ενώ στις βιομηχανικές κοινωνίες και οικονομίες το βασικό μοντέλο δημιουργίας αξίας είναι ο περιορισμός πρόσβασης σε πόρους, στην κοινωνία της γνώσης είναι η ελεύθερη και ανοικτή πρόσβαση στην πληροφορία εκείνη που θέτει τις βάσεις για την ανάπτυξη.

«τι είναι και πως λειτουργούν τα ανοικτά δεδομένα ;»

Με τον όρο Open Data στη δημόσια διοίκηση, περιγράφεται κάθε έγγραφο, πληροφορία και δεδομένο που είναι στη διάθεσή φορέων του δημοσίου και τα οποία θα πρέπει να αναρτώνται στο διαδίκτυο. Τα δεδομένα αυτά πρέπει να είναι δημόσια προσβάσιμα, κατανοητά από όλους και ελεύθερα προς εμπορική ή μη χρήση.

«Τα ανοικτά δεδομένα συνδέονται με δράσεις έρευνας, ανάπτυξης, πολιτισμού και τεχνολογίας και συνεισφέρουν σε μία ισόρροπη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη»

Τα ανοικτά δεδομένα εκτείνονται από την δυνατότητα κάθε πολίτη να μπορεί να γνωρίζει από «τον δρόμο του χρήματος» σε δημόσιες δαπάνες, μέχρι απλές αποφάσεις και πληροφορίες που μπορούν να διευκολύνουν τη ζωή όλων. Από το αν λειτουργούν τα φανάρια σε έναν δρόμο και τα δρομολόγια των λεωφορείων, μέχρι την ανάρτηση κάθε πράξης κάθε δημόσιας υπηρεσίας στο διαδίκτυο με τρόπο ανιχνεύσιμο επεξεργάσιμο και φιλικό προς τον χρήστη.

Από τις δημόσιες συμβάσεις για τα δημόσια έργα, μέχρι τα αποτελέσματα των εκλογών. Φυσικά υπάρχουν περιορισμοί, οι οποίοι αφορούν τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα και τα θέματα Εθνικής Ασφάλειας. Η λογική είναι να δίνεται ανοικτά η βασική πληροφορία, ώστε καταρχάς να ευνοείται η διαφάνεια και στη συνέχεια να αναπτύσσονται υπηρεσίες που θα βελτιώσουν την ζωή των ανθρώπων.

Ως ανοικτά δεδομένα, λοιπόν, ορίζονται τα δεδομένα που είναι προσβάσιμα μέσω διαδικτύου από όλους, και για τα οποία δεν υφίστανται τεχνολογικοί, νομικοί ή άλλοι περιορισμοί στην πρόσβαση και χρήση τους, πέραν των όσων αναφέρθηκαν ανωτέρω. Για παράδειγμα, περιορισμοί για “μη-εμπορική χρήση” ή περιορισμοί για χρήση μόνο για συγκεκριμένους σκοπούς (π.χ. μόνο στην εκπαίδευση) δεν είναι επιτρεπτοί στο πλαίσιο της ανοικτής διάθεσης των δεδομένων και καθιστούν τα δεδομένα που έχουν τέτοιους περιορισμούς επαναχρησιμοποιήσιμα, αλλά όχι ανοικτά

Τα Ανοικτά Δεδομένα και ειδικότερα τα Ανοικτά Κυβερνητικά Δεδομένα, είναι μια τεράστια πηγή δεδομένων που δεν έχει ακόμα αξιοποιηθεί. Πολλά μεμονωμένα άτομα, αλλά και οργανισμοί, συλλέγουν ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών τύπων δεδομένων, προκειμένου να εκπληρώσουν τις εργασίες τους. Τα κυβερνητικά δεδομένα είναι ιδιαίτερα σημαντικά από αυτήν την άποψη, τόσο λόγω της ποσότητας και της καθολικότητάς τους όσο και λόγω του ότι αυτά τα δεδομένα είναι, από νομικής άποψης, δημόσια δεδομένα και συνεπώς θα μπορούσαν να είναι ανοικτά και διαθέσιμα σε άλλους να τα χρησιμοποιήσουν.

Υπάρχουν πολλοί τομείς που μπορούμε να περιμένουμε πως τα Ανοικτά Δεδομένα μπορούν να έχουν αξία και υπάρχουν ήδη παραδείγματα που αναδεικνύουν πώς αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί. Υπάρχουν, επίσης, πολλές ομάδες ανθρώπων και οργανισμών που μπορούν να επωφεληθούν από τη διαθεσιμότητα των ανοικτών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των κυβερνήσεων. Την ίδια στιγμή, είναι αδύνατον να προβλέψουμε με ακρίβεια πώς και πού μπορούν να προσδώσουν αξία μελλοντικά. Άλλωστε, αυτή είναι η φύση της καινοτομίας: πολλές φορές, οι εξελίξεις προκύπτουν από εκεί που δεν το περιμένουμε.

Είναι ήδη δυνατό να χρησιμοποιήσουμε ως σημεία αναφοράς τομείς, όπου τα ανοικτά κυβερνητικά δεδομένα έχουν δημιουργήσει αξία. Ορισμένοι από αυτούς είναι:

  • Διαφάνεια και δημοκρατικός έλεγχος

  • Ενίσχυση της συμμετοχής και της συμμετοχικής δημοκρατίας

  • Αυτοενίσχυση μέσω της καλύτερης κατανόησης

  • Βελτιωμένα ή κανούρια ιδιωτικά προϊόντα και υπηρεσίες

  • Βελτιωμένη απόδοση των δημόσιων – κυβερνητικών υπηρεσιών

  • Βελτιωμένη αποτελεσματικότητα των δημόσιων – κυβερνητικών υπηρεσιών

  • Μέτρηση των επιδράσεων των πολιτικών

  • Νέα γνώση από συνδυασμό διαφορετικών πηγών σε μεγάλους όγκους δεδομένων

Από οικονομικής άποψης, τα Ανοιχτά Δεδομένα έχουν, επίσης μεγάλη σημασία. Πολλές μελέτες εκτίμησαν την οικονομική αξία των Ανοιχτών Δεδομένων σε αρκετές δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Νέα προϊόντα και εταιρείες επανα-χρησιμοποιούν τα Ανοιχτά Δεδομένα.

Τα Ανοιχτά Δεδομένα έχουν μεγάλη αξία και για τις ίδιες τις κυβερνήσεις, αφού μπορούν να αυξήσουν την αποδοτικότητά τους. Τα Ανοιχτά Δεδομένα κάνουν τις κυβερνήσεις αποτελεσματικότερες, περιορίζοντας το κόστος λειτουργίας τους. .

Η ανοικτή πληροφορία εξυπηρετεί και τους τρεις βασικούς στόχους της ανοικτής διακυβέρνησης, δηλαδή τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη συμμετοχή και, ταυτόχρονα, ενώ, ταυτόχρονα, επιτρέπει την αύξηση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, μειώνοντας το κόστος της πρόσκτησης δεδομένων που είναι η πρώτη ύλη για την προσφορά των περισσότερων ψηφιακών υπηρεσιών.

Τα τελευταία χρόνια, γίνονται συστηματικές προσπάθειες διαμοιρασμού και επαναχρησιμοποίησης της πληροφορίας, ιδίως με το άνοιγμα των δεδομένων του δημοσίου τομέα, που περιλαμβάνουν το σύνολο των πληροφοριών που παράγονται από δημόσιους φορείς. Οι προσπάθειες αυτές αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση του οφέλους από την περαιτέρω χρήση δεδομένων που έχουν χρηματοδοτηθεί με δημόσιο χρήμα και στην επιστροφή της μέγιστης δυνατής αξίας στον φορολογούμενο.

Μέσω του ανοίγματος των δημόσιων δεδομένων προκύπτουν πολλαπλά κοινωνικοοικονομικά οφέλη, όπως διαφάνεια και δυνατότητα άσκησης ελέγχου προς τη δημόσια διοίκηση από τους πολίτες, οι οποίοι πλέον – είναι σε θέση να λαμβάνουν καλύτερη γνώση των αποφάσεων των νομοθετικών και διοικητικών οργάνων του κράτους, γνώση που οδηγεί και σε αύξηση της συμμετοχής τους στον δημόσιο βίο.  Σημαντικά είναι, ακόμη, τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από την απελευθέρωση της δημόσιας πληροφορίας, καθώς επιτρέπεται ακόμη και σε μικρές και νέες επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν πληροφορία για να αναπτύξουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας.

Το άνοιγμα των δεδομένων υποστηρίζεται από εθνικές και διεθνείς πολιτικές. Η προώθηση των Ανοικτών Δεδομένων αποτελεί βασικό πυλώνα του Ψηφιακού Θεματολογίου της Ευρώπης για το 2020. Η πλέον σημαντική σχετική πρωτοβουλία της ΕΕ είναι η αναθεώρηση της Κοινοτικής Οδηγίας για την Περαιτέρω Χρήση της Πληροφορίας του Δημοσίου Τομέα. Η αρχική Οδηγία είχε εκδοθεί το 2003 θέτοντας τις βασικές αρχές γύρω από τη διάθεση, τη διαφάνεια και τον περιορισμό του κόστους για την πρόσβαση και περαιτέρω χρήση της πληροφορίας του δημοσίου τομέα, με στόχο την καθιέρωση ενιαίων όρων διάθεσης των δεδομένων στην Ευρώπη, ακόμη και για εμπορική χρήση. Η αναθεωρημένη Οδηγία ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2013 από το Ευρωκοινοβούλιο και η εφαρμογή της στα κράτη μέλη αναμένεται μέσα στην επόμενη διετία.

«Διασύνδεση δεδομένων»

Τα Διασυνδεδεμένα Δεδομένα υπόσχονται την επόμενη επανάσταση στον Παγκόσμιο Ιστό καθότι προσθέτουν ένα επίπεδο “αντίληψης” και “κατανόησης” πάνω σε αυτό.

«Οι συνδυασμοί δεδομένων αλλά και η τεχνική διασύνδεση τους δημιουργούν νέες γνώσεις και ιδέες, που μπορεί να οδηγήσουν σε ολότελα νέες περιοχές εφαρμογής»

Με την αυξημένη ικανότητα των μηχανών να παράγουν, να καταγράφουν και να μεταδίδουν δεδομένα με αυτόματο τρόπο, τα τελευταία χρόνια, και με το κόστος της αποθήκευσης να μειώνεται δραματικά, γίνεται λόγος για τα μεγάλα δεδομένα (big data). Ο όρος μεγάλα δεδομένα χρησιμοποιείται για να δηλώσει σύνολα δεδομένων με τεράστιο όγκο. Η κρίσιμη αυτή “μάζα” των δεδομένων  μπορεί να ανέρχεται σε αρκετά petabytes (1015 bytes) και ενδέχεται να οδηγεί στην αδυναμία χειρισμού τους, μέσα από τις παραδοσιακές σχεσιακές βάσεις δεδομένων.

Όλα τα ανοικτά δεδομένα δεν είναι απαραίτητα μεγάλα δεδομένα, αλλά ούτε και όλα τα μεγάλα δεδομένα είναι απαραίτητα ανοικτά.”

Το άνοιγμα των δεδομένων επιτρέπει μέχρι και την εμπλοκή του κοινού στη χωρίς προηγούμενο επαύξηση και βελτίωσή τους μέσα από ενέργειες που δεν είναι δυνατό να γίνουν από υπολογιστές, και οι οποίες ονομάζονται πληθοποριστικές.

Είναι πολύ πιθανό να δούμε εξελίξεις να συμβαίνουν ξανά, ως απροσδόκητες λογικές συνεπαγωγές, από το συνδυασμό διαφορετικών συνόλων Ανοιχτών Δεδομένων.

Αυτά τα ανεκμετάλλευτα ενδεχόμενα θα μπορέσουν να πυροδοτηθούν εάν μετατρέψουμε τα δημόσια κυβερνητικά δεδομένα σε Ανοιχτά Δεδομένα. Ωστόσο, αυτό θα μπορέσει να συμβεί, μόνο αν είναι πραγματικά ανοιχτά, δηλαδή αν δεν υπάρχουν περιορισμοί (νομικοί, οικονομικοί ή τεχνολογικοί) στην επαναχρησιμοποίησή τους από άλλους. Κάθε περιορισμός θα καταστήσει δυσκολότερη την εύρεση αξιόλογων τρόπων επαναχρησιμοποίησής τους και θα οδηγήσει στον αποκλεισμό των ανθρώπων από αυτήν. Προκειμένου να γίνουν αυτές οι δυνατότητες πραγματικότητα, τα δημόσια δεδομένα πρέπει να είναι Ανοιχτά Δεδομένα.

«Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;»

Η Ελλάδα ως κράτος μέλος της Ε.Ε. συγκαταλέγεται στις πρώτες χώρες που δεσμεύτηκαν για την εφαρμογή κοινοτικής Οδηγίας, ενώ εδώ και κάποια χρόνια, το αρμόδιο Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης λαμβάνει μέτρα για το άνοιγμα της δημόσιας πληροφορίας. Η χώρα μας έχει ήδη ολοκληρώσει τη δημόσια ανοικτή διαβούλευση για τη μεταφορά της Οδηγίας στο ελληνικό δίκαιο κα την σταδιακή εφαρμογή της υλοποιώντας, έτσι, μία από τις κεντρικές δεσμεύσεις της χώρας για το άνοιγμα των δεδομένων του δημοσίου τομέα.

Από τις πλέον σημαντικές κυβερνητικές πρωτοβουλίες είναι η Δι@ύγεια (diavgeia.gov.gr), η ηλεκτρονική πύλη στην οποία από το 2010 αναρτώνται σε ένα σημείο στο διαδίκτυο όλες οι αποφάσεις πράξεων των κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων, με στόχο “την επίτευξη της μέγιστης δυνατής δημοσιότητας της κυβερνητικής πολιτικής και της διοικητικής δραστηριότητας, τη διασφάλιση της διαφάνειας και την εμπέδωση της υπευθυνότητας και της λογοδοσίας από την πλευρά των φορέων άσκησης της δημόσιας εξουσίας”.

Για πολλά χρόνια στον Ελλαδικό χώρο οι επιστήμονες ζητούσαν επίμονα δημόσιες επενδύσεις για τη συλλογή έγκυρων δεδομένων και τη διάθεσή τους στο ευρύ κοινό. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, και ειδικά τα τελευταία χρόνια, έγινε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης προς την κατεύθυνση της πλήρους μηχανοργάνωση. Έτσι είναι δυνατή η συλλογή και διάθεση στατιστικών δεδομένων από πολλές υπηρεσίες και φορείς του δημοσίου.

Ειδικά για τα χωρικά δεδομένα υπήρξε μια περίοδος κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος όπου δεδομένα που παρήχθησαν με δημόσιους πόρους αλλά από ιδιωτικές εταιρίες αποτελούσαν συχνά εμπορικά προϊόντα και πωλούνταν πολλές φορές σε άλλους δημόσιους φορείς. Ευτυχώς, από το 2010 και μετά υπήρξε η πρωτοβουλία για τα Δημόσια Ανοιχτά Δεδομένα, η βασική αρχή των οποίων είναι ότι δεδομένα που δημιουργούνται με δημόσιους πόρους, αποτελούν δημόσιο αγαθό και παρέχονται δωρεάν στο ευρύ κοινό πάντα με σεβασμό σε προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα.

Κεντρική πλατφόρμα για τη δημοσίευση των δεδομένων της δημόσιας διοίκησης είναι το data.gov.gr, που ακολουθεί το παράδειγμα και άλλων χωρών όπως data.gov.uk, dati.gov.it, κ.λπ., ο επίσημος διαδικτυακός τόπος για τα γεωχωρικά δεδομένα και την εφαρμογή της οδηγίας INSPIRE www.inspire.okxe.gr, το geodata.gov.gr, ενώ σταδιακά κάνουν την εμφάνισή τους και κάποιες πύλες για τα δεδομένα της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης (π.χ. opencrete.gov.gr). Τα σύνολα δεδομένων που μπορεί κανείς να βρει αφορούν π.χ. τις τιμές των καυσίμων, στοιχεία διαγωνισμών του Δημοσίου, τις τιμές των καταναλωτικών προϊόντων και τα μεταδεδομένα των αρχείων της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης.  Επίσης στη διεύθυνση open-data.okfn.gr διατίθεται η Πύλη Ανοικτών Δεδομένων που υποστηρίζει το Ίδρυμα Ανοικτής Γνώσης Ελλάδας Open Knowledge Foundation Greece. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της ΕΕΛ/ΛΑΚ λειτουργεί Ομάδα Εργασίας για τα Ανοιχτά Δεδομένα .

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα http://geodata.gov.gr/geodata/(Δημόσια, Ανοικτά Δεδομένα):

Τα δεδομένα της δημόσιας διοίκησης ανήκουν σε όλους τους Έλληνες πολίτες. Το geodata.gov.gr αποτελεί την πρώτη προσπάθεια για τη δωρεάν διάθεση γεωχωρικών δεδομένων της ευρύτερης Δημόσιας Διοίκησης προς όλους τους πολίτες της χώρας. Ο διαδικτυακός τόπος θα ενημερώνεται διαρκώς με δεδομένα από ολοένα και περισσότερους φορείς της Δημόσιας Διοίκησης, ενώ θα εμπλουτίζεται και με λειτουργικότητα.

Στόχος είναι η πρόσβαση σε όλα τα γεωχωρικά δεδομένα που διαθέτει η Δημόσια Διοίκηση, ώστε να επιτευχθεί:

ενεργή συμμετοχή στην προστασία του περιβάλλοντος

ανάπτυξη νέων, έξυπνων εφαρμογών και υπηρεσίων

Η θετική αυτή πρωτοβουλία ξεκίνησε δυναμικά στα μέσα του έτους 2010, ωστόσο ατόνησε από τα μέσα του 2014 και έπειτα με τους περισσότερους φορείς που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σε αυτήν να αμελούν να το πράττουν.. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού θα σημαντικοί φορείς παροχής Δημόσιων Δεδομένων, είναι η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ.), η Ελληνική Αστυνομία, ο Οργανισμός Κτηματολογίου και Χαρτογραφήσεων Ελλάδας(Ο.Κ.Χ.Ε.) και η εταιρία Κτηματολόγιο Α.Ε.

Στις μέρες μας υπάρχει πληθώρα δεδομένων τα οποία δεν έχουν αναλυθεί επαρκώς. Έτσι, το αίτημα των ερευνητών θα πρέπει να επικαιροποιηθεί ώστε να αφορά σε πλήρη και ποιοτικά δεδομένα που να επιτρέπουν τη χωρο-χρονική ανάλυση των φαινομένων με χωρική διάσταση όπως η δημογραφική δομή, η οικονομική κατάσταση, η ασφάλεια, η υγεία και η μετακίνηση των πολιτών.

Δυστυχώς, η Ελλάδα υστερεί σε πλούτο, εργαλεία διάθεσης και προδιαγραφές Δημόσιων Δεδομένων περισσότερο λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης και λιγότερο λόγων έλλειψης δεξιοτήτων του προσωπικού της Δημόσιας Διοίκησης. Σε κάθε περίπτωση, υποχρέωση του ερευνητή είναι η όσο το δυνατό καλύτερη αξιοποίηση των δεδομένων που παρουσιάζουν την υπάρχουσα κατάσταση, ώστε να προκύπτουν εμπειρικά ευρήματα που βοηθούν στην κατανόησή της με απώτερο στόχο την ενημερωμένη λήψη αποφάσεων κατά την άσκηση πολιτικής.