Αειφόρος διαχείριση υδατικών πόρων : ελαχιστοποίηση απώλειας νερού άρδευσης

Geomeletitiki.gr > ΥΔΡΑΥΛΙΚΑ > Αειφόρος διαχείριση υδατικών πόρων : ελαχιστοποίηση απώλειας νερού άρδευσης

Συνέντευξη στον Νίκο Αβουκάτο

Σε μια σειρά μέτρων για την ελαχιστοποίηση των απωλειών του νερού άρδευσης αλλά και στα οφέλη του Έλληνα αγρότη από την αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων αναφέρεται ο Αθανάσιος Πανώρας, ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ, μιλώντας στη Greenagenda.gr.

Για το καίριο ζήτημα της σπατάλης του αρδευτικού νερού, ο κ. Πανώρας με πλούσια ερευνητική εμπειρία, εξηγεί πώς θα αποφευχθεί η σπατάλη του αρδευτικού νερού στην ελληνική γεωργία και τονίζει ποιες είναι οι μέθοδοι αλλά και οι υπηρεσίες για την ισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς νερού.

Πιο συγκεκριμένα, κινητές μονάδες θα αξιολογούν τον τρόπο εφαρμογής του νερού στο χωράφι, με τη χρήση της τηλεματικής θα γίνεται η παρακολούθηση στα αρδευτικά δίκτυα, ενώ η χρέωση θα γίνεται με βάση την κατανάλωσή και όχι την καλλιεργήσιμη έκταση.

Πώς μπορεί να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες του νερού άρδευσης και ποιες ωφέλειες προκύπτουν από την ενέργεια αυτή;

Είναι γνωστό σε όλους ότι η αρδευόμενη γεωργία καταναλώνει μεγάλες ποσότητες νερού που κυμαίνονται από 60-80% των διαθέσιμων υδατικών πόρων. Βέβαια, άλλο πράγμα είναι οι ανάγκες των φυτών σε νερό για την παραγωγή των απαραίτητων προϊόντων για τον άνθρωπο ή τα ζώα και άλλο πράγμα είναι η σπατάλη του νερού που ξεπερνά κατά πολύ τις ανάγκες των φυτών ή των εδαφών για έκπλυση των αλάτων.Η ελαχιστοποίηση της σπατάλης του αρδευτικού νερού μπορεί να υλοποιηθεί με τη λήψη σειράς μέτρων όπως:

· Εκπαίδευση νέων ειδικών επιστημόνων και στελεχών των Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων στην ορθολογική διαχείριση του αρδευτικού νερού.

· Εκπαίδευση αγροτών στη σωστή εφαρμογή των αρδεύσεων με τη συνδρομή των προαναφερθέντων εξειδικευμένων στελεχών και τη δημιουργία κινητών μονάδων αξιολόγησης του τρόπου άρδευσης.

· Γνώση των ημερήσιων αναγκών των καλλιεργειών σε νερό ανά περιοχή με τη δημιουργία δκτύων αγρομετεωρολογικών σταθμών.

· Γνώση βασικών εδαφικών υδροδυναμικών χαρακτηριστικών των αρδευομένων εδαφών, από τις υφιστάμενες εδαφολογικές μελέτες ή ύστερα από συμβουλές εξειδικευμένων επιστημόνων.

· Χρέωση του αρδευτικού νερού σύμφωνα με τον καταναλισκόμενο όγκο και όχι με βάση την αρδευόμενη έκταση ή το είδος της καλλιέργειας, σε συνδυασμό με κίνητρα για το χρήστη νερού που εξοικονομεί υδατικούς πόρους και αντικίνητρα για τον σπάταλο χρήστη.

· Συνεχείς αποκαταστάσεις των φθορών των αρδευτικών δικτύων.

· Εκσυγχρονισμός των δικτύων με συσκευές ρύθμισης και μέτρησης της ροής καθώς και εφαρμογή της τηλεματικής στα αρδευτικά δίκτυα.

· Μετατροπή ανοικτών αρδευτικών δικτύων σε κλειστά υπό πίεση, ύστερα από σοβαρή μελέτη και λαμβάνοντας υπόψη το απαιτούμενο κόστος.

Η ελαχιστοποίηση της σπατάλης των υδατικών πόρων έχει μία σειρά από οφέλη όπως:

· Εξοικονόμηση πρόσθετων υδατικών πόρων για άρδευση ξηρικών εκτάσεων, υιοθέτηση καλλιεργειών που χρειάζονται αυξημένες ποσότητες νερού, αντιμετώπιση εκτάκτων περιόδων λειψυδρίας.

· Μη άνοδος της υπόγειας στάθμης του νερού στις μεγάλες πεδιάδες και αποφυγή δημιουργίας συνθηκών κορεσμού και αλατότητας στη ριζική ζώνη.

· Μη διάβρωση της επιφανειακής στρώσης των εδαφών που προστατεύει την παραγωγικότητα των εδαφών, τη μείωση της διατομής των στραγγιστικών τάφρων και την έκπλυση των αγροχημικών (φάρμακα-λιπάσματα) που μεταφέρονται μέσω των τάφρων στη θάλασσα ή μέσω της ανακύκλωσης των στραγγιστικών νερών στα αρδευόμενα εδάφη.

Μιλήστε μας για τη δημιουργία υπηρεσιών προς τον αγρότη για την ορθή διαχείριση του αρδευτικού νερού.

Παρόλο που οι υφιστάμενοι υδατικοί πόροι είναι σήμερα επαρκείς για την άσκηση της αρδευόμενης γεωργίας, η δημιουργία ορισμένων υπηρεσιών προς τον Έλληνα αγρότη – αρδευτή θα βελτίωνε πολύ τη διαχείριση του αρδευτικού νερού με όλες τις προκύπτουσες ωφέλειες. Βασικές υπηρεσίες που θα πρέπει να δημιουργήσουν πρωτίστως οι Περιφέρειες, σε συνεργασία με Ερευνητικά Κέντρα, Διευθύνσεις Υδάτων, Φορείς Διαχείρισης Νερού είναι οι εξής:

· Οργάνωση προγράμματος συνεχούς ενημέρωσης – εκπαίδευσης των χρηστών του αρδευτικού νερού σε θέματα σχετικά με την ορθολογική χρήση αυτού από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό.

· Δημιουργία δικτύων αγρομετεωρολογικών σταθμών που θα ενημερώνουν (ηλεκτρονικά) κάθε ενδιαφερόμενου φορέα και αρδευτή για την ημερήσια κατανάλωση των καλλιεργειών σε νερό και την εφαρμογή της σωστής ποσότητας νερού στον αγρό.

· Δημιουργία κινητών μονάδων που θα αξιολογούν τον τρόπο εφαρμογής του νερού στο χωράφι.

· Υποχρεωτικός ποιοτικός έλεγχος και αξιολόγηση της καταλληλότητας κάθε παροχής για άρδευση γιατί μπορεί να επηρεασθεί δυσμενώς α) η ποσότητα και ποιότητα των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων, β) η παραγωγικότητα του εδάφους, γ) οι γειτνιάζοντες επιφανειακοί ή υπόγειοι υδατικοί πόροι, δ) ακόμη και οι άνθρωποι είτε ως εργαζόμενοι στους αρδευόμενους αγρούς είτε ως καταναλωτές αγροτικών προϊόντων.

Συνιστάται σε όσους επιθυμούν να ασκήσουν ή ασκούν αρδευόμενη γεωργική δραστηριότητα να απευθύνονται στο εξειδικευμένο προσωπικό των Υπηρεσιών του ΥΠΑΑΤ, των Ινστιτούτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, των ΑΕΙ-ΤΕΙ Γεωπονικής κατεύθυνσης, των ΟΕΒ καθώς και στους εξειδικευμένους ιδιώτες τόσο πριν από την υλοποίηση κάθε νέας επένδυσης όσο και για τις υφιστάμενες δραστηριότητές τους.Τέλος, δεν πρέπει να υποτιμούμε το γεγονός, ότι μόνο «η ισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς νερού σε επίπεδο λεκάνης απορροής ή υδατικού διαμερίσματος» θα εξασφαλίσει την αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων και κάθε παρέκκλιση από τον κανόνα αυτό έχει δυσάρεστες επιπτώσεις.

Ποια είναι η σημερινή κατάσταση με τους υδατικούς πόρους στη χώρα μας;

Το νερό είναι φυσικός πόρος απαραίτητος για την ανάπτυξη κάθε είδους δραστηριότητας αλλά και για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας στο χώρο. Δικαίωμα στον πολύτιμο αυτό πόρο έχουν όλοι οι χρήστες όπως οικισμοί, γεωργία, βιομηχανία και υγρότοποι.

Μία εθνική πολιτική που στοχεύει στην αειφόρο διαχείριση των υδατικών πόρων πρέπει να εξασφαλίζει ισορροπία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς νερού σε επίπεδο λεκάνης απορροής ή υδατικού διαμερίσματος. Με άλλα λόγια πρέπει να επιδιώκεται μία ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων της λεκάνης ή του διαμερίσματος.Σήμερα, οι διαθέσιμοι υδατικοί πόροι της χώρας είναι επαρκείς για κάθε λογική δραστηριότητα (άρδευση, ύδρευση, βιομηχανία, διατήρηση λειτουργίας υγροτόπων, χώρους αναψυχής), εκτός λίγων εξαιρέσεων και ακραίων κλιματικών καταστάσεων. Κάθε άλλη ανεπάρκεια νερού οφείλεται σε λανθασμένες ανθρωπογενείς δράσεις όπως:

· Υδροβόρες δραστηριότητες που υπερβαίνουν τον ρυθμό ανανέωσης των εύκολα διαθέσιμων υδατικών πόρων.

· Σπατάλη υδατικών πόρων, πρωτίστως στην αρδευόμενη γεωργία και δευτερευόντως σε άλλους τομείς.

· Σημαντικές απώλειες νερού από α) τη μη ορθολογική διαχείριση των διαθέσιμων υδατικών πόρων (έλλειψη γνώσης, αδιαφορία, πολιτικό κόστος), β) την ανεπάρκεια αποθηκευτικών χώρων (ταμιευτήρων), γ) τη μη εφαρμογή έργων τεχνητού εμπλουτισμού της υπόγειας υδροφορίας, δ) τη μη ανακύκλωση των ήδη χρησιμοποιημένων νερών σε ικανοποιητικό επίπεδο (στραγγιστικά νερά, επεξεργασμένα αστικά λύματα).

· Υποβάθμιση της ποιότητας σημαντικού ποσοστού των διαθέσιμων υδατικών πόρων είτε λόγω υφαλμύρινσης πολλών παράκτιων υδροφορέων που υπεραντλούνται (κακές πρακτικές διαχείρισης υδατικών πόρων και δυσανάλογα μεγάλος αριθμός τουριστών) είτε λόγω ρύπανσης επιφανειακών και υπόγειων νερών από διάφορους χημικούς ρυπαντές (κακές πρακτικές χρήσης αγροχημικών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων).

Σε ποια κατάσταση βρίσκονται τα συλλογικά αρδευτικά δίκτυα της χώρας;

Ασχέτως του τρόπου κατασκευής των συλλογικών αρδευτικών δικτύων (ελεύθερη ροή-υπό πίεση), οι αγρότες μας μέσω των Οργανισμών που ιδρύθηκαν πριν από 60 και πλέον χρόνια, αλλά και άλλων Οργανισμών που ιδρύθηκαν στη συνέχεια, όχι μόνο συντηρούν αλλά και βελτιώνουν σε ένα βαθμό τις υφιστάμενες υποδομές με ίδια οικονομικά μέσα. Άλλωστε, οι αγρότες μας γνωρίζουν ότι μόνο η διαρκής φροντίδα των δικτύων τους θα τους εξασφαλίσει την απαιτούμενη παροχή νερού για την άρδευση των καλλιεργειών.Βέβαια, όπως συμβαίνει πάντοτε, υπάρχουν Οργανισμοί που λειτουργούν τα δίκτυά τους με ιδιαίτερη επιτυχία φροντίζοντας όχι μόνο για τη συντήρηση των υφιστάμενων υποδομών, αλλά βελτιώνουν τεχνικές ανεπάρκειες του δικτύου, ελαχιστοποιούν τις απώλειες μεταφοράς του νερού, ανακυκλώνουν σημαντικό μέρος των νερών των στραγγιστικών τάφρων, χρησιμοποιούν επεξεργασμένα αστικά λύματα και υιοθετούν δικά τους προγράμματα εφαρμογής του αρδευτικού νερού στον αγρό με βάση το χρόνο διανομής του νερού σε έκαστο αγροτεμάχιο. Τέλος, θα πρέπει να γίνει κατανοητό από τις Περιφέρειες και την Κεντρική Διοίκηση ότι οι επεμβάσεις των Οργανισμών είναι απαραίτητες μεν, αλλά δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν εξ ιδίων όλα τα προβλήματα των δικτύων τους. Για παράδειγμα μεγάλες κατασκευαστικές επεμβάσεις (επενδύσεις χωμάτινων και φθαρμένων διωρύγων, σύγχρονες συσκευές μέτρησης, ρύθμισης και διανομής των νερών) είναι ορισμένες δράσεις που θα πρέπει να αναλάβουν -προωθήσουν τόσο οι Περιφέρειες όσο και η Κεντρική Διοίκηση προκειμένου να αποφεύγεται η σπατάλη των υδατικών πόρων.

ΠΗΓΗ : http://greenagenda.gr/