Ορισμοί 

Αιγιαλός: είναι η ζώνη της ξηράς, που βρέχεται από τη θάλασσα από τις μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της.

Παραλία: Η ζώνη ξηράς που προστίθεται στον αιγιαλό, καθορίζεται δε σε πλάτος μέχρι 50μ. από την οριογραμμή του αιγιαλού, προς εξυπηρέτηση της επικοινωνίας της ξηράς με τη θάλασσα και αντίστροφα.

Η παράκτιες περιοχές αποτελούν ζώνες ειδικής σημασίας για τη χώρα, καθώς εντοπίζονται στο μεγαλύτερο μέρος αυτής . Σε αυτές λαμβάνουν χώρα ζητήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και σύγκρουσης των χρήσεων γης.

Οι λειτουργιές που χωροθετούνται στις περιοχές αυτές, κυρίως τουριστικές, σε συνδυασμό με τα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως διάβρωση των ακτών και μόλυνσης των υδάτων, αποτελούν τα βασικά στοιχειά που επιδεικνύουν την ανάγκη ανάπτυξης αυστηρού νομικού καθεστώτος και σύγχρονου μέσου παρακολούθησης των ακτών.

Στις παράκτιες περιοχές παρουσιάζονται αρκετά περιβαλλοντικά προβλήματα που οφείλονται στο γεγονός, ότι σε αυτές απαντάται πολύ μεγάλος πληθυσμός και πολλές ανθρώπινες δραστηριότητες οι οποίες πολύ συχνά δεν είναι συμβατές με αυτές. Η τάση αύξησης των περιβαλλοντικών προβλημάτων στις παράκτιες περιοχές, έχει προβληματίσει την διεθνή κοινότητα και η καταγραφή και παρακολούθηση των παράκτιων περιοχών και αιγιαλών είναι μια από τις πρώτες προτεραιότητες της ΕΕ, η οποία στο πλαίσιο του προγράμματος “Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιων Περιοχών”, έχει εισάγει μια σειρά από συστάσεις, οδηγίες και πλαίσια μέσω των οποίων παροτρύνει τα κράτη μέλη για μια ενιαία και ορθολογική διαχείριση των παράκτιων περιοχών

Οι παράκτιες περιοχές αποτελούν πολύπλοκα δυναμικά συστήματα οι οποίες μεταβάλλονται είτε εξαιτίας φυσικών καταστροφών είτε εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που δεν είναι συμβατές με την φύση των παράκτιων περιοχών.

Διεθνείς πρακτικές για την αποτύπωση του αιγιαλού

H αποτύπωση του αιγιαλού είναι μια αρκετά παλιά διαδικασία η οποία ξεκίνησε από τις ΗΠΑ με αφορμή την ανακάλυψη χρυσού στην Αλάσκα. Τότε ιδρύθηκε και η US Coast Survey η οποία προχώρησε στις πρώτες ηπειρωτικές παράκτιες αποτυπώσεις και συνολικά αποτυπώθηκαν 95000 μίλια ακτογραμμής. Ο 1ος χάρτης αποτύπωσης των παράκτιων περιοχών εκδόθηκε το 1834 σε κλίμακα 1:10000.

Το 1919 η πρώτη αποτύπωση από την Coast and Geodetic Survey με αεροφωτογραφίες οι οποίες ήταν ασπρόμαυρες. Από τότε η τεχνολογία προχώρησε αρκετά με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται και έγχρωμες εικόνες ενώ από το 1996 ξεκίνησε η δορυφορική τηλεπισκόπηση με λήψη πολυφασματικών εικόνων από τους δορυφόρους μέσω των προγραμμάτων Lidar από την NASA και από την National Geodetic Survey (NGS) των ΗΠΑ.

Οι κύριες διεθνείς πρακτικές που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως για την αποτύπωση των αιγιαλών είναι:

Τηλεπισκόπηση – Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα

Φωτογραμμετρία

Οι φωτογραμμετρικές και τηλεπισκοπικές μέθοδοι έχουν ευρύ πεδίο εφαρμογών, μεταξύ των οποίων είναι και θέματα περιβάλλοντος. Πληθώρα μελετών στην διεθνή επιστημονική κοινότητα εφαρμόζουν αυτές τις μεθόδους και τεχνικές σε θέματα παράκτιων περιοχών. Το χαμηλό κόστος, η εξαγωγή αποτελεσμάτων σε διάφορες κλίμακες, η διαχρονική και εποπτική παρακολούθηση, είναι κάποια από τα πλεονεκτήματα, για τα οποία υπάρχει η τάση αύξησης αυτών των μεθοδολογιών. Οι διάφορες μορφές δεδομένων και απεικονίσεων φωτογραμμετρικών και τηλεπισκοπικών συστημάτων, έχουν σημαντικό ρόλο στη συγκέντρωση πληροφοριών για την περίπτωση μελέτης με θετικές επιπτώσεις στην αύξηση της ακρίβειας των χαρτογραφικών επιπέδων, την αποτύπωση περιοχών που δεν είναι δυνατή η πρόσβαση των ανθρώπων, την προσέγγιση φαινομένων διάφορων χώρο – χρονικών κλιμάκων, την απόδοση κάλυψης και χρήσεων γης, την καταμέτρηση φυσικών παραμέτρων.

Με την χρήση των νέων τεχνολογιών μπορούν να πραγματοποιηθούν οι ακόλουθες εργασίες:

• Να αντικατασταθεί με διαδικασία φωτοερμηνείας επί των ορθοφωτοχαρτών ο καθορισμός των οριογραμμών αιγιαλού, παλαιού αιγιαλού και ακτογραμμής,
• Με την ολοκλήρωση του καθορισμού των οριογραμμών αιγιαλού και παραλίας, μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα με γνώμονα την αξιοποίηση τους για την ικανοποίηση του γενικού συμφέροντος, η οποία συνίσταται στην παραχώρηση της χρήσης μέσω συμβάσεων ή στην παραχώρηση για την εκτέλεση έργων
• Να συνδυαστούν σε ένα ενιαίο χαρτογραφικό υπόβαθρο με άλλα δεδομένα όπως διανομές Υπουργείου Γεωργίας (Υ.Γ.), Κτηματολόγιο, χωροταξικά και χρήσεις γης, ρυμοτομικά, όρια οικισμών, μετεωρολογικά και κυματικά στοιχεία, ισοβαθείς, κτλ, για την χάραξη με ακρίβεια των οριογραμμών, περιορίζοντας τα σφάλματα και την ανάγκη επανακαθορισμού τους,
• Να προστατευτεί η δημόσια ακίνητη περιουσία και το περιβάλλον από καταπατήσεις ή παράνομα έργα
• Ο καθορισμός της ζώνης παραλίας όπου απαιτείται και είναι εφικτό να διανοιχθεί, είναι αναγκαίο να προβλέπεται και να οριοθετείται για την εύκολη πρόσβαση των πολιτών στις παραλίες. Σε συνδυασμό με άλλα δεδομένα μπορεί να καθορίζεται ταυτόχρονα με τον αιγιαλό, επί των ορθοφωτοχαρτών και να μην εξαιρείται από την όλη διαδικασία, περιορίζοντας τα προβλήματα που θα προκύψουν από την μη έγκυρη πρόβλεψη του. Παίρνοντας επίσης υπόψη όλα τα απαραίτητα δεδομένα μπορεί να αποφευχθεί έτσι και ο άσκοπος καθορισμός του, όπως γίνεται σε πολλές περιπτώσεις
• Να παρακολουθείται περιβαλλοντικός ορθά η διαχείριση των παράκτιων και παρόχθιων ζωνών
• Να δημιουργηθεί ψηφιακή βάση δεδομένων των αιγιαλών σε εθνική κλίμακα, με δυνατότητα ανάρτησης , των στοιχείων στο διαδίκτυο και ενημέρωσης των φορέων και των πολιτών.
• Με την επίσπευση της διαδικασίας καθορισμού των οριογραμμών, προστατεύεται η συνταγματικά κατοχυρωμένη προστασία του δημόσιου και κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού, της παραλίας, της όχθης και της παρόχθιας ζώνης και κατ’ επέκταση της πρόσβασης των πολιτών σε αυτές.

Κυριότητα και Προορισμός Αιγιαλού (Ν.2971/2001)

Ο αιγιαλός, η παραλία, η όχθη και η παρόχθια ζώνη είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο, το οποίο τα προστατεύει και τα διαχειρίζεται όπως αναφέρεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 2 του Ν.2971/2001. Ο προορισμός των ζωνών παραλίας, όχθης, παρόχθιας ζώνης και του αιγιαλού είναι η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση προς αυτές τις ζώνες όλων των πολιτών.

Επιπροσθέτως σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν.2971/2001 στον αιγιαλό δεν επιτρέπεται η κατασκευή κτισμάτων και εν γένει κατασκευών, παρά μόνο για την επιδίωξη των προβλεπόμενων σκοπών. Η παραχώρηση από την οικεία διοικητική αρχή ιδιαίτερων δικαιωμάτων επί κοινοχρήστων πραγμάτων, σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα είναι νόμιμη μόνον εάν εξακολουθεί και μετά από αυτήν να εξυπηρετείται ή τουλάχιστον δεν αναιρείται ο σκοπός του πράγματος, που είναι η κοινή χρήση αυτού.

Κοινή χρήση είναι η χρήση που προϋποθέτει τη χωρίς εμπόδια πρόσβαση κάθε ατόμου στον αιγιαλό. Δηλαδή δεν αρκεί η κήρυξη του αιγιαλού ως κοινόχρηστου αντικειμένου, αν επιτρέπουμε συνεχής περιφράξεις από παραθαλάσσια ακίνητα, οι οποίες δεν αφήνουν ελεύθερη την παραλία, αλλά εμποδίζουν την πρόσβαση σε αυτή. Σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 4 του Ν.2971/2001, η οριογραμμή του αιγιαλού χαράσσεται ως πολυγωνική γραμμή πλησιέστερη στην πραγματική φυσική γραμμή και απεικονίζεται στο σχετικό διάγραμμα με ερυθρό χρώμα. Οι οριογραμμές της παραλίας και του παλαιού αιγιαλού απεικονίζονται με κίτρινο και κυανό χρώμα αντίστοιχα. Οι κορυφές των πολυγωνικών γραμμών έχουν ορθογώνιες συντεταγμένες εξαρτημένες από το τριγωνομετρικό δίκτυο της χώρας (ΕΓΣΑ 87).

Η χάραξη πραγματοποιείται σε κτηματογραφικό υψομετρικό διάγραμμα, με κλίμακα τουλάχιστον 1: 1000 στο οποίο αποτυπώνονται και τα όρια των περιλαμβανόμενων επί μέρους ιδιοκτησιών και οι εικαζόμενοι κύριοι αυτών. (Παράγραφος 2, άρθρο 4 του Ν.2971/2001)

Οριοθέτηση Αιγιαλού (Ν.2971/2001)

Για τον καθορισμό του αιγιαλού και της παραλίας σύμφωνα με το άρθρο 9 η Επιτροπή για τη χάραξη λαμβάνει υπόψη της ύστερα από αυτοψία τις φυσικές και λοιπές ενδείξεις, που επηρεάζουν το πλάτος του αιγιαλού και της παραλίας όπως :

α) τη γεωμορφολογία του εδάφους, αναφορικά με κατηγορίες υψηλών και χαμηλών ακτών, τη σύστασή του, καθώς και το φυσικό όριο βλάστησης,

β) την ύπαρξη, τα όρια και το είδος των παράκτιων φυσικών πόρων, γ) τα πορίσματα από την εκτίμηση των μετεωρολογικών στοιχείων της περιοχής, δ) τη μορφολογία του πυθμένα,

ε) τον τομέα ανάπτυξης κυματισμού σε σχέση με το μέτωπο της ακτής, στ) την ύπαρξη τεχνικών έργων στην περιοχή, που νομίμως υφίστανται, ζ) τις τυχόν εγκεκριμένες χωροταξικές κατευθύνσεις και χρήσεις γης που επηρεάζουν την παράκτια ζώνη,

η) την ύπαρξη δημόσιων κτημάτων κάθε κατηγορίας που βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με την παράκτια ζώνη,

θ) τυχόν υφιστάμενο Κτηματολόγιο και

ι) την ύπαρξη ευπαθών οικοσυστημάτων και προστατευόμενων περιοχών.

Η οριογραμμή του αιγιαλού χαράσσεται με κόκκινο χρώμα στους έγχρωμους ορθοφωτοχάρτες ακριβείας με υψομετρική πληροφορία, κλίμακας τουλάχιστον 1:1000 και φωτοληψίας ετών 2008-2009, που απεικονίζουν παράκτια ζώνη εύρους τουλάχιστον 300 μέτρων από την ακτογραμμή («υπόβαθρα»). Τα υπόβαθρα παρήχθησαν για την εταιρεία «ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε.», δυνάμει του έργου με τίτλο «Παραγωγή Ψηφιακών Ορθοφωτοχαρτών και ψηφιακών μοντέλων εδάφους ^ΤΜ) για χάραξη αιγιαλού», είναι εξαρτημένα από το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς 1987 και φέρουν χαραγμένη επ’αυτών «προκαταρκτική οριογραμμή αιγιαλού», βάσει φωτοερμηνείας.

Κριτήρια για την χάραξη της προκαταρκτικής οριογραμμής αιγιαλού αποτέλεσαν οι φυσικές ενδείξεις εδάφους και λοιποί παράγοντες, ήτοι το όριο βλάστησης, το ίχνος ανάβασης των κυμάτων, η στέψη του πρανούς, η στέψη του κρηπιδώματος τεχνικού έργου, η γραμμή δόμησης και η διαμορφωμένη κατάσταση σε αραιοδομημένη περιοχή.

Παράλληλα ως αιγιαλός λογίζονται και τα απόκρημνα πρανή που καταλήγουν στη θάλασσα μέχρι τη στέψη τους, όταν δεν καλύπτονται από αυτοφυή βλάστηση.

Τοπογραφικό διάγραμμα καθορισμού Αιγιαλού και Παραλίας

Το τοπογραφικό διάγραμμα καθορισμού Αιγιαλού και Παραλίας αποτελεί μία πλήρη τοπογραφική, υψομετρική και κτηματογραφική μελέτη στο ΕΓΣΑ87, που εκπονείται σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού και τις υποδείξεις της Κτηματικής Υπηρεσίας. Επί του διαγράμματος προσδιορίζονται από το ΓΕΝ η γραμμή του Αιγιαλού (το όριο των χερσαίων ιδιοκτησιών προς την θάλασσα) και καθορίζεται η παραλιακή ζώνη.

Το τοπογραφικό διάγραμμα καθορισμού Αιγιαλού και Παραλίας περιλαμβάνει:

• Υπαίθρια τοπογραφική και υψομετρική αποτύπωση των υλοποιημένων ορίων, των ορίων καλλιέργειας, καθώς και όλων των επικείμενων κατασκευών εντός του ενδιαφερόμενου ακινήτου.
• Υπαίθρια τοπογραφική και υψομετρική αποτύπωση της μορφολογίας και των συστατικών του εδάφους, καθώς και της φυσικής ακτογραμμής, σε βάθος μίας ιδιοκτησίας και σε μήκος τουλάχιστον 500μ. έως και 700μ.
• Υπαίθρια τοπογραφική αποτύπωση των κοινόχρηστων χώρων.
• Εγκατάσταση και σήμανση πολυγωνομετρικού δικτύου.
• Εφαρμογή των τίτλων ιδιοκτησίας επί των αποτυπωμένων ορίων και υπολογισμός των συντεταγμένων κορυφών.
• Έρευνα και κτηματογράφηση όλων των παραλιακών ιδιοκτησιών.
• Ψηφιακό υψομετρικό μοντέλο εδάφους και ισοϋψείς καμπύλες.
• Πίνακας τεχνικών προδιαγραφών, υπόμνημα και οδοιπορικό.
• Πίνακας φερόμενων ιδιοκτητών.
• Πίνακας συντεταγμένων καθορισμού.
• Έκδοση φορολογικών δικαιολογητικών της τοπογραφικής μελέτης.
• Σύνταξη τελικού διαγράμματος στο σύστημα του Εθνικού Κτηματολογίου ΕΓΣΑ87, σύμφωνα με τις προδιαγραφές της σχετικής νομοθεσίας και τις υποδείξεις του ΓΕΝ.
• Παρακολούθηση της σχετικής διαδικασίας για παραλείψεις και διορθώσεις, μέχρι την δημοσίευση σε ΦΕΚ.